Pürüzsüz beton yüzeyler tırnak aşınmalarının azalmasına ve tırnakların aşırı uzamasına neden olacaktır. Ayrıca kayıp düşmeye bağlı travmalar sebebi ile üst ekstremite topallıklarına sebep olacaktır. Bunun yanı sıra; daha sık tırnak bakımı, stres ve maliyet getirecektir.

Maksimum Tutunma İçin Öneriler:

Taban betonunda 9,5-12,5 mm genişlikte ve 12,5 mm derinlikte baklava dilimi şeklinde oluklar açılmasıdır. Paralel de olabilir. Oluklar arası mesafe 5-7,5 cm. Merkezdeki genişlik 10-15 cm olmalıdır.

Kauçuk Kaplamaların Dezavantajları:

• Islak olduğunda kaygan bir hale gelmeleri

• Dışkı yönetiminin zorluğu

• Kaplama alt bölgesinin bakteriyel yük açısından taşıdığı risk.

Durak Tasarım Kriterleri:

1. Hayvan yatarken ön ayaklarını uzatabilmelidir.

2. Yan yattığında baş ve boyun için yeterli alan olmalıdır.

3. Dinlenirken başını engelsiz bir şekilde yana ve karnına yaslayabilmelidir.

4. Durakta; ayaklar, meme ve kuyruk için yeterli alan olmalıdır.

5. Yatıp kalkarken ense demiri ve/veya diğer bölme ekipmanları acıya ve korkuya neden olmamalıdır.

6. Temiz, kuru ve yumuşak altlık olmalıdır.

Holstein için İdeal Durak Ölçüleri:

Uzunluk 2,8 m (Karşılıklı duraklar için 2,6 m)

Genişlik 1,4 m

Göğüs tahtası durak arka sınırından 1,95 m ileride

Durak platformu ahır zemininden en az 15 cm yükseklikte

• Durak sayısı yetersiz, hamle alanı yetersiz olur ise sürüde ayak hastalıkları görülme sıklığı artacaktır.

• Ense demirinin hareketli olması farklı canlı ağırlıktaki hayvanların konforunu sağlamada avantaj sağlar.

Durakların inekler için yeterli konfor sağlayıp sağlamadığını konfor indeksi ile öğrenebiliriz. Yemlemeden 2 saat sonra durakları aktif olarak kullanan inek sayısı az % 80 olmalıdır. Hedef %85-90 dır. Konfor İndeksi =Uygun şekilde yatan inek sayısı/ Duraktaki toplam inek sayısı x 100

Çevre Etkileri:

• Yağmurlu mevsimler (ıslak altlık) ya da aşırı yağışlı coğrafyalarda tırnağın nem içeriği artar. Yumuşayan tırnağın mukavemeti azalır ve daha kolay aşınır.

• Sıcaklık stresinde; solunum sayısı artar buna bağlı respiratorik alkaloz ve rumen asidozu son olarak da laminitis şekillenir.

Sosyal İlişkiler:

• Sık grup değişikliği (Adaptasyon 2-5 gün sürer kuru madde alımı % 25 düşer)

• Yetersiz ya da uygun tasarlanmamış duraklar ineklerde agresif davranışların artmasına neden olur.

• 2 ve daha fazla buzağılı ineklerin agresif davranışları, özellikle ilk laktasyondaki ineklerin çekingenliğine ve rekabet edememesine neden olur ( yemlenme, dinlenme vb.). Bu durum ilk laktasyondaki vakitlerinin önemli bir kısmını yatmak yerine ayakta geçirmesine neden olur(Tırnaklar dışkı ve idrarla daha çok temas eder).

• Barınak ve durak tasarımı, durak sayısı, yem yolu (kilit sayısı) barındırılacak inek sayısından fazla hayvan düşünülerek planlanmalıdır.

• Hayvan sayısına eşit ya da daha az durak sayısı özellikle ilkine doğuran ineklerde dinlenerek geçirilen süreyi kısaltır.

• Serbest dolaşımlı barınaklarda hayvanlara yeterli dinlenme imkânı sunmak ve hayvanların dinlenmelerinin teşviki için durak sayısı hayvan sayısından %10 fazla olmalıdır.

Rasyon ve Besleme Uygulamaları

Hazırlanan rasyon aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir;

• Hazırlanan rasyonda yetersiz kaba yem(min e NDF %22)olmamalıdır.

• Hazırlanan rasyonda aşırı nişasta veya lif yapısında olmayan karbonhidrat olmaması gerekir(Nişasta max % 26, NFC max %42).

• Rasyonda yer alan nişasta kaynaklarının sindirim hızına(Buğday hızlı, arpa orta, mısır yavaş sidirilir)dikkat edilir.

• Rasyonda doymamış yağ oranı günlük hayvan başı 450 gramı geçmemelidir.

• Rasyonda hızlı sindirilen şekerler max %7 olmalıdır.

• Tamponlayıcı ürünler(Soda 150-250 gr, MGO 40-70 gr, maya)kullanılımalıdır.

Besleme Yönetimi:

• 24 saat yeme ulaşım olmalıdır.

• Yem seçme önlenmelidir.

• Yeterli yemlik alanı olmalıdır.

• Yemin homojen dağıtıldığından emin olunmalıdır.

Sürü Yönetimi:

• İneklerin sağımhaneye gidip gelirken tek sıra halinde yürümelerine imkân verilmesi halinde ayak sorunlarının grup halinde yönlendirilmelerine göre daha az olduğu bildirilmektedir. (Karmaşık düzende ve kötü zeminde yürütme travmatik ayak sorunlarını artıracaktır.)

• Pürüzlü beton zeminlerde ineklerin hızlı hareket ettirilmeleri ineklerde tırnağın aşırı ve düzensiz aşınmasına bağlı ayak hastalıklarında artışa neden olur.

• İneklerin sakin ve nazik bir şekilde idareleri ayak sorunlarından korunma yollarından biridir. Normal bir hızda yürüyen inekler zemine daha dikkatli bir şekilde basmaktadır.

Yatma ve Ayakta Kalma Süreleri:

• Günde en az 10 saat yatan ineklerin ayak sağlığının 5 saat ve daha az yatanlara oranla daha iyi olduğu bildirilmiştir.

• İneklerin ayakta kaldıkları ve yattıkları süreleri;

• Sıkışık barınma

• Duraklar ve durak tasarımı

• Altlık miktarı ve kalitesi etkiler

• Yatma süresinin azalması geviş alma süresinin de azalmasında etkilidir. Bağlı olarak rumenin tamponlanması da azalmaktadır. Takip eden süreçte de rumen asidozu ve laminitis insidensinde artış meydana gelmektedir.

İşletmecilerin Tecrübesi:

İşletme sahiplerini, yöneticileri, hekim ve çalışanların tecrübesi arttıkça ayak hastalıkları insidansı düşmektedir.

Tırnağın Formasyonu:

• Tırnak duvarı için ayda ortalama 0,6 cm uzama olur

• Tabanda ise 0,3 cm’ den biraz fazla uzama olur.

• Serbest dolaşımlı işletmelerde tırnak büyümesi, bağlı ya da merada yetiştirilen ineklere göre daha fazladır.

• Tırnaklarda proliferasyon (büyüme, çoğalma) ve keratinizasyon yaz mevsiminde kış mevsimine göre daha fazladır.

• S, Zn, Cu ve biyotin keratinizasyon için önemli minerallerdir. İneklerde ağırlık dağılımının Biyomekaniği:

• Ağırlığın %60 ı arka ayaklar tarafından taşınır.

• Ağırlığın büyük bölümünü arka ayaklarda lateral, ön ayaklarda medial tırnaklar taşır.

• Artan tırnak büyüklüğü şokları daha iyi absorbe edebilmesi sebebi ile ayak hastalıkları riskini azaltır. Ön ayak tırnakları arka ayak tırnaklarına göre daha büyüktür.

• Tırnaklardaki uzamanın miktarına bağlı olarak medial/ lateral tırnaklarda ağırlık dağılımı bozulmaktadır. Tekrar tırnak kesimi yapılarak denge sağlanmalıdır. Kesimi takip eden yaklaşık 4 ay içerisinde uzamaya bağlı olarak bu denge tekrar bozulacaktır.

Tırnak Kesimi ve Dikkat Edilecek Hususlar:

1. Ortalama ağırlık ve büyüklüğe sahip bir holstein ineğin tırnak ölçüleri;

Dorsal duvar uzunluğu 7,5 cm

Taban kalınlığı 5-7 mm

Ökçe yüksekliği 3,75 cm

2. Medial tırnaklarda ökçe eğer aşırı uzama yok ise düzeltilmemelidir. Genelde ökçede uzamaya lateral tırnaklarda rastlanır.

3. Medial ve lateral tırnak tabanları aynı seviyede düzeltilmelidir ve düz bir yüzeye sahip olmalıdır. Çünkü tırnakların yere temas ettikleri yüzey alanın genişlemesi birim tırnak alnına düşen ağırlık miktarının azalmasına ve topallık insidensinin düşmesine hizmet eder.

4. Tırnakları interdigital bölgeye doğru olan eğimli kısmı her tırnağın genişliğinin 1/3’ lük kısmını kapsar. Aşırı uzamaya bağlı olarak bu eğim kaybolmuş olabilir. Düzeltme sırasında bu orana dikkat edilerek eğim verilmelidir.Aşırı eğim ağırlık dağılımını bozarken yetersiz eğim ise interdigital bölgede dışkı birikmesine neden olur. Aşırı eğim ayrıca toplam taban alanını da azaltmaktadır.

5. Düzenli olarak (Yılda en az 2 kez) tırnak bakımı yapılmalı ve gerektiğinde düzeltilmelidir. Tırnak kesimini müteakip ağırlığın tırnaklar üzerindeki dağılımı yaklaşık 4 ay sonra giderek bozulmaya başlar.

İnce Taban:

Tabanın aşırı incelmesinin nedenleri;

İneklerin sağım haneye uzun bir mesafeyi beton zemin üzerinde yürümek zorunda kalması

Hayvanlara keskin manevralar yaptırılması

Beton zeminin yeni yapıldığında daha çok aşınmaya sebep olması

Subakut laminitisin tırnağın kalitesini ve sağlamlığını azaltmasıdır. (Düvelerde doğum öncesi dönemde bile tabanda incelmeye neden olması)

Tırnak tabanının fazla aşındığı tespit edilen hayvanlar, zemini beton olmayan ve sağım haneye yakın alanlara alınmalıdır. Ayrıca sağım hane, yemlik ve yürüyüş yollarında kauçuk yolluklar kullanılmalıdır.

Ayak Banyoları:

Ayak hastalıklarının tedavisi kontrol altında tutulması ve önlenmesi amacıyla kullanılır.

Ayak Banyo Solüsyonları:

Bakır Sülfat; %5-10 luk solüsyonları

Formalin ; %3-5 lik solüsyonları

Çinko Sülfat; %20 lik solüsyonları

Antibiyotik; 1-10 gr/Lt (tetrasiklin, oksitetrasiklin, linkomisin ya da linkomisin/spektinomisin kompleksi)

Formalin Avantajları

Organik maddelerin varlığında bile etkinliğini devam ettirir.

Tırnak direnci ve sağlığını arttırır.

Bakır Sülfatın yakıcı etkisinin azaltılmasına yardımcı olur.

Dezavantajları

15°c nin altındaki ısılarda etkinliği düşer.

Taban ülseri, beyaz çizgi hastalığı gibi tırnak sorunlarında lezyonlu bölge ile teması iyileşmeyi geciktirerek sorunu daha komplike bir hale getirebilir.

%5 i aşan konsantrasyonları ayak derisinde irritasyon ve yaralanmalara sebep olabilir.

Buharına maruz kalan personel ve hayvanlarda sorunlar meydana getirebilir.

Bakır Sülfat Avantajları:

Ayak derisinde meydana gelen hastalıkların tedavisinde etkilidir.

Dezavantajları:

Tırnağın yağdan zengin intrasellüler bağlantı maddesini zayıflatarak geçirgenliği artırarak kırılgan ve zayıf bir tırnak oluşmasına sebep olur.

Ayak banyolarının en önemli handikapları;

Hayvanların Ayak Banyolarında Fazla Oyalanmaları solüsyonun hızlı kirlenmesine ve etkinliğinin düşmesine sebep olacaktır.

Bazı hayvanlar solüsyona basmadan geçebilmektedir.

Ayak banyosundan sonra 15-30 dakikalık bir süre boyunca tırnakların dışkı ile kirlenmesinin engellenmesi solüsyonun etkinliğini artıracaktır.

Ayak Banyolarının hızlı kirlenmelerinin nedenleri:

Barınak zeminlerindeki dışkı yoğunluğunun fazla olması banyoların daha hızlı kirlenmesine neden olacaktır. En uygun çözüm kademeli havuz kullanımıdır.

Ayrıca ayak banyosundan geçiş sırasındaki dışkılama havuzun kirliliğini artırarak etkinliğini azaltacaktır. Bunun da çözümü kademeli havuz kullanımıdır.

Hayvanların ayak banyolarında fazla oyalanmalarını önlemek için ise en uygun çözüm çapraz yerleştirilmiş havuz kullanımıdır.

Kademeli Havuz Kullanımının Yararları:

Hayvanların dezenfektan solüsyona girmeden önce sadece su yada deterjanlı su bulunan bir havuzdan geçmeleri sağlanarak dezenfektan solüsyonun kirlenme ve etkinlik süreleri uzatılabilir.

İneklerin suya ilk temasları ile oluşan defekasyon uyarılmasına bağlı kirlenme dezenfektanlı havuz öncesi oluşacağı için dışkı ile kirlenme süresi uzayacaktır.

Ayak Banyoları İçin Önerilen Ölçüler

Uzunluk: En az 180 cm

Derinlik: En az 15 cm

Genişlik: En az 90 cm

Kaç İnek İçin Yeterlidir:

Duruma bağlı olarak sayı değişebilir. Örneğin oksitetrasiklinin etkinliği 50 ineğin geçişinden sonra %50 oranında düşer.

Bakır Sülfatın etkinliği ise organik maddelerin varlığında hızlı bir şekilde düşer.

Formalinin etkinliği ise 300-600 ineğin geçişine kadar devam eder.

Ayak Banyolarını Hangi Sıklıkta Kullanılmalı:

Ciddi enfektif hastalıkların tedavisi ya da kontrol altında tutulması amacıyla sonuç alınıncaya kadar her gün kullanılmasında yarar vardır.

Koruyucu amaçla ise haftada 2 ya da 3 kez kullanılması önerilmektedir.